Orada Türkçe bilen var mı?

Selçuk Budak diyor ki:

Şimdi eğer "Native Language" olarak Türkçe'yi göstermişsem, ayrıca kategorik bir TR -> TR girişi yapmam, bilinenin tekrarı olmaz mı?

Bence ProZ.com yazılım düzeyinde halletmeli. Eğer bir dille ilgili soru varsa, o soru otomatik olarak Native konuşanlara + o dil tekinde iddialı olduğunu söyleyen (Native olmadığı halde orada da at oynatırım diyenlere) gönderebilir. Bunu bir "improvement" olarak yönetime götürmekte yarar var.

Nizamettin Yiğit diyor ki:

Tabi bu bildirim her defasında e-mail ile dağıtılacak olursa o da Kudoza katılmak istemeyen insanları e-mail/soru bombardımanına tutmakla sonuçlanabilir.

Bu yüzden ben üyelik kaydı yaparken Kudoz'a aktif katılmayı istiyorum, veya istemiyorum gibi bir tane YES NO hanesi ile sistem otomatize edilebilir/ edilmelidir diyorum. Sistem zaten bu soruları veya Proje Postingleri bildirirken aranan özelliklere ait bir Query yapıp ona göre bildirinin dağıtımını tamamlıyor.

Nazim Aziz Gokdemir wrote:

Konu madem saptı, devam edeceğim, affınıza sığınarak. Hazır moderatörün de başı sıkışıkmış...

(Bu arada, "Let me count the ways," Özden. Şaka dedik yahu.)

Selçuk'a ikidillilik konusunda mektup yağdıysa sorumlusu, perde arkasından yöneteni vs. ben değilim vallahi. Ama ilk yazılanlara katılmadığımı belirtmeliyim. Üç yıl önce biraz literatür taradım ve ikidillilik konusunda yerleşmiş verilerin son 10-20 yılda tek tek çürütüldüğünü öğrendim. Çocuklara anne ve babanın kendi dillerinde konuşması uzun zaman feci bir hata olarak bakıldı; bunun çocukta kavram kargaşası, konuşamama ya da geç konuşma, hatta zeka geriliği ve davranış bozukluklarına yol açabileceği iddia edildi uzun süre. Bugünkü yaygın görüş, iki dille mümkün olduğu kadar erken tanışmanın tam aksine dil yetisini, beyinlerin problem çözme yeteneğini, dile, ifade inceliklerine karşı merak duygusunu vs. geliştirdiği.

Kategorik olarak iyi-kötü olarak tanımlamalara ben de karşıyım (çocukları birey olarak değerlendirmek gerek, ve kesinlikle hiçbir şeyi, hele beyni birinci derece ilgilendiren böyle bir konuyu zorlamamalı). Ayrıca 3 yaşına kadar beklemekte hiç bir sakınca görmüyorum (ana-baba bunu daha "güvenli" bir yaklaşım olarak algılıyor ve bu konuda biraz daha gönül rahatlığı ihtiyacı duyuyorsa), çünkü çocuklar 4-5 yaşına kadar ikinci bir dili, o dilin ortamında kendilerini bulduklarında neredeyse anında öğreniyorlar.

1-4 yaş arası, başından beri iki dil duyan çocuklarda bazı ana-babaları telaşa düşüren gelişmeler görülebiliyor. İki dilin kelime ve kavramları birbirine karışıyor, veya nadiren çocuk daha geç konuşmaya başlıyor. Ama bunlar öğrenme sürecinin bir parçası, ve artık endişe gerektiren "emareler" olarak görülmüyor bildiğim kadarıyla. Şunu da unutmamak lazım ki tek dil öğrenirken de aynı gelişmeler (geç konuşmak ve kelimeleri veya heceleri karıştırmak vs.) yaşanıyor.

Şu an 2.5 yaşında olan kendi oğlumun deneyiminden örnek vereyim. Aile ziyaretleri hariç çevresindeki tek Türkçe konuşan insan benim. (Diyaspora toplulukların aşırı milliyetçi görüşler çevresinde organize olmaları benim için burada sürekli görüştüğüm Türk dostlar olmaması sonucunu doğuruyor; kendimi yakın hissettiğim insanlar genelde eyalet dışında.) İlk dil olarak haliyle İngilizce'yi kabul edersek bu dilde herhangi bir eksiği yok, aksine yaşına göre çok karmaşık cümleler ve kipler kullanıyor. Türkçe'yi ise anlamakla beraber hemen hep İngilizce karşılık veriyor (bir dilin baskın olduğu ortamlarda sık rastlanan bir durum, genellikle 4 yaşında ikinci dil edilgen konumdan terfi ediyor). Ama ara sıra kafasındaki gelişmeleri açık ediveriyor, mesela "Posta geldi!" diye sevinçle bağırarak kapıya koşunca, veya benimle konuşurken "train" yerine "tren" sözcüğünü kullandığında. Minik beyni iki dille "boğuşurken," "I'm scared" yerine ara sıra "I kork" demesi açıkçası beni endişelendirmiyor, müthiş keyif veriyor.

Zaten seçeneklere bir bakalım: Bu çocuğa (ABD'deki kapalı Hispanik ya da Doğulu topluluklarda görüldüğü üzere) İngilizce öğretmemek (muazzam zor olması bir yana) gaddarlık olur. Türkçe konuşmamayı ise (mesela 0-3 yaş arası İngilizce konuşmak) hayal bile edemiyorum; bilindiği gibi ne milliyetçi, ne Öztürkçeci, ne de bugün tanımlandığı şekliyle Atatürkçüyüm, ama oğlumun ağzından dökülen her Türkçe sözcük benim için bir mücevher değerinde. Ve şimdiye kadar okulundan (kreş yani, ama biz okul diyoruz) kimseden "bu çocuğun konuşması aksıyor, söyleneni anlamıyor" gibi bir şikayet duymadık.

İkidillilik deyince iki dili hatta bir dili tam öğrenememe, kendi dilinden kopma vs. benim için işin ikinci yönü, ve çok farklı koşullar altında ortaya çıkıyor. Bu gruba giren örneklerde çoğunlukla farklı kültürlerin evliliğinden doğan çocukları değil, sahip olduğu tek kültürle ilgisi olmayan ya da ilgisi çok yüzeysel kalan aileleri görüyoruz. Maalesef Amerika'ya gelen birçok Türk genci baştan dilini ve kültürünü yitirmeye hazır geliyor, çünkü ne merak edip edebiyatını okumuş (okulda belletilen bir iki metin hariç), ne de müziğini dinlemiş (medyanın "süper" diye damgaladıkları hariç). Temel bu olunca sallantı daha yola çıkmadan başlamış hayli ilerlemiş oluyor zaten.

Bu kategoriye dahil bir tanıdığımın Türkiliş konuşmasından gına gelince bir gün, "Allahaşkına bari 'ignore etmek' gibi tamlamalar kurma, çok itici oluyor," deyiverdim. El cevap: "Ne yapayım, yok Türkçesi 'ignore'un." Yaşamının ilk 30 yılını Türkiye'de geçirmiş bir insan bu.

Aslında (bilmemek değil öğrenmemek ayıp örneğinde olduğu gibi) bir dilin eksiği olması, ya da bu eksiği başka dillerden yararlanarak kapatması "ayıp" değil -- ayıp olan ihtiyaç olmadığı halde sırf züppelik olsun diye ondan bundan alıp yamamak. Örneğin İngilizce'nin bu konuda hiç kompleksi olmadığından devamlı diğer dillerden beslenir. Schadenfreude diye bir kavramı olmadığını fark edince Almanca'dan alıvermiş. Türkçe ile ilişkisi Almanca kadar yakın olsa Geçmiş olsun'u alabilirdi mesela. Aynı şekilde, dayı-amca farkı, mehtap, vs. alınma bekleyen kelimeler ve kavramlar. Bunlar henüz eksikliği fark edilmediği için alınmamış, inatçılıktan değil. Yoksa bashi-bazouk, bosh, crimson vs. benzerleri olduğu halde Türkçe'deki anlamı İngilizce eşdeğerlerine nüans eklediği için kabul edilmiş. İşin özeti, İngilizcenin de eksiği var, ama "'ignore' kavramı bizde yok, Türkçe'den alalım" gibi bir saçmalığı yapacak kadar içini budalalık ve öz-nefret bürümüş bir kültür değil.

Çok uzattım ama, bu son bahsettiğim konunun bende uzun süredir iz bıraktığını vurgulamak istiyorum. Küçüktüm, televizyon, ve reklam, ülkemizde henüz emekleme devrindeydi. Bir gün bir televizyon reklamı "poşet" kelimesini ortaya attı. Yani bildiğiniz torba, ama torba Avrupai bir kelime olmadığından artık poşet denecek. "Kim yutar bu kepazeliği?" diye düşündüğümü hatırlıyorum. "'Poşet'miş, daha neler." Bir iki ay sonra eve gelen ipragazcı, contaları sarmak için "poşet" istedi, ben de "bu iş bitti" dedim kendi kendime. Gerçekten de bitti. Bugün "poşet"in ne kadar yaygın olduğunu belirtmeye gerek yok. Bu sözcük ihtiyaçtan filan değil, sadece ve sadece Avrupa'nın yanında sığıntı olma kompleksimizden doğdu, ve diğerlerinin yolunu açtı (yabancı deyimlerin ve konuşma biçimlerinin Türkçeleştirilerek asıllarını defetmesi dahil -- mesela "mesajınızı ilettim, filanca hanım size geri dönecek" "bu ürün ikramiyesiyle geliyor" "üzgünüm" "inanamıyorum" ve ara sıra benim de dilime takılıveren sayısız deyiş). (Aslında altında yatan nedenler farklılık gösterse de "tea" varken "chai"in Amerikan İngilizcesine girmesini de yuppie sınıfının züppeliğinde aramak gerekiyor bence, ama şimdi bir de onun analizine girmek istemiyorum.)

Aziz