This site uses cookies.
Some of these cookies are essential to the operation of the site,
while others help to improve your experience by providing insights into how the site is being used.
For more information, please see the ProZ.com privacy policy.
This person has a SecurePRO™ card. Because this person is not a ProZ.com Plus subscriber, to view his or her SecurePRO™ card you must be a ProZ.com Business member or Plus subscriber.
Affiliations
This person is not affiliated with any business or Blue Board record at ProZ.com.
English to Tagalog: Operation Management System - Marine General field: Tech/Engineering Detailed field: Ships, Sailing, Maritime
Source text - English English
Translation - Tagalog Tagalog
English to Tagalog: Leyte (1898-1902): The Filipino-American War by Reynaldo H. Imperial
Source text - English English
CHAPTER 1: Leyte and the Philippine-American War
Philippine historical literature discussing the Leyteno's revolutionary involvement in the Filipino-American war (1899-1902) only presents vignettes. The guerilla movement, successfully conducted, remained in colonial literature as insignificant local protests, merely perceived as separate and distinct from the Luzon-centered struggle against the Americans. Apparently, most of these accounts have ignored the political, economic, and social conditions of the Leytenos throughout the period of struggle.
Consequently, General Ambrosio Mojica's leadership in the struggle receives skimpy discussion. This injustice demonstrates, in part, the historians' obsessive bias for recreating national history by writing extensively on the achievements of the colonial masters and the role of the Filipino elite. Naturally, General Mojica gets minimal discussion, but other heroes, like General Emilio Aguinaldo, Antonio Luna, and Apolinario Mabini, take in sufficient exposition.
This account pf General Mojica's revolutionary career aims at rendering justice to his revolutionary role, which is long overdue because his efforts to direct the struggle of the Leytenos have remained undiscussed in many historical accounts of the Filipino-American war. This will redress his role in the people's struggle for freedom by discussing his guerillas' significant contributions to the revolutionary cause. Eventually, because of the important role played by General Mojica, Leyte's uncompromising revolutionary general, his various exploits would be discussed.
Also, this account will examine the factors which sustained the people's struggle as reflected behaviorally by General Mojica, his army, and the Leytenos. With this perspective, the history of Leyte's involvement in the Filipino-American war becomes focused on General Mojica’s revolutionary career. This study, therefore, attempts to recreate the revolutionary ambience of the period under scrutiny. As such, the author thinks that an analysis of the historical conditions prior to 1899 contributes to this historical reconstruction and, therefore, illumines the worth and significance of General Mojica (his exploits in Leyte, included) to his age, in particular, and to the revolutionary movement in general.
The Philippine-American war from 1899 to 1902 is an area in Philippine historiography which is least studied by Filipino historians. This must be remedied because the war was one of the illuminating moments of our history as a people. In recreating national history, our understanding of the liberation struggle at the turn of the century is without question the starting point in genuinely understanding contemporary Philippine history.
Local history has now emerged as a promising area in historical inquiry. The emergence of local history as an area of investigation is significant since it (1) may probably lead to the revision of interpretation in major areas of Philippine national history, (2) can be the basis of a broader thesis on national history, (3) may revise methodologies and stimulate conceptual innovations that will revitalize history as a discipline, (4) focuses attention on the history of the people from the bottom up, and thus (5) comes up with a better understanding of local communities.
Documents on the history of Leyte survived remarkably well the onslaught of fire, typhoon, white ants, and wars. They are preserved in the Rare Book and Manuscript Section of the Filipiniana Division of the National Library, which houses thousands of folders of Philippine Revolutionary Records (PRR), plus the RL Boxes 11 and 12 which record the career of General Mojica.
Portions of these PRR materials are microfilmed in 643 rolls, and the Visayas documents are found in 34 rolls, grouped and catalogued in the PRR guide. These materials carry the label “A Compilation of Documents Consisting Chiefly of Letters and Orders Issued by Insurgent Officials in the Visayas from 1898 to 1902,” the same materials collected by Capt. Robert H. Noble of the 3rd U.S. Infantry.
The Filipiniana Division of the National Library contains books, periodicals, and manuscripts on local history. Beginning with books or accounts written by Spanish historians or chroniclers, mostly friars and not a few lay authors, many works are on the activities and missions of various religious orders which have served in the Philippines. The earliest local histories written by Pigafetta and Transylvanus refer to those sections of the Visayas and Palawan touched by Magellan voyage or remnants of his expedition. Translations of these accounts are in the 55-volume work of Emma Blair and James Robertson, in volume 33 and 34 of Pigafetta and volume 1 of Transylvanus.
The missionary historians’ accounts are quite significant for local history since their religious orders brought to so many areas of the country Christianity or Catholicism. Their reports are significant records of the foundation of towns, which the religious orders stated as visitas initially. Although in many cases the people themselves were responsible for founding towns, the order of St. Francis, for instance, had been active in and about Leyte and other regions. Such a reality is portrayed in the account of Fr. Felix de Huerta, Estadogeografico, Topografico Estadistico, Historico, de la Santa y Apostolica Provincia de S. Gregorio Magno de Religiosos Menorse la Regular y Mas Estrecha Observancia de H.S.P.S. Francisco las Filipinas (1863). The Society of Jesus also had its own chronicler and historian. Since the Jesuits were active in Cebu, Leyte, Samar, Bohol, and other islands of the Visayas, including the coastal region of Mindanao, Pedro Chirino’s Relacion de las Islas Filipinas I e lo que en ellas Entrabajado los Padres de la Compania de Jesus (B & R, volumes 12 and 13, 1604) would be important in the history of those places. The order’s historian, Vicente de Salazar, write Historia de la Provincia Santisimo Rosario in 1742. This work touched on those places that might interest the researchers of local or regional history. Similarly, the Augustinians labored in the Visayas, Ilocos, Pangasinan, Pampanga, in and about Manila. These places are discussed by the Augustinian Joaquin Martinez de Zuniga in Estadismo de las Islas Filipinas (29 volumes).
The Records Management and Archives Office (or the National Archives) of the General Services Administration has significant files on Leyte’s history beginning in the mid-17th century and ending in 1898. Much of the literature described the conditions in Leyte before the outbreak of the Filipino-American war.
The municipal records yield a mine of information on the local history of various towns. For instance, in the town of Carigara, records of labor recruitment, arrests, detentions, types of crimes committed, peace and order situationer, and statistics on civic and religious organizations are available. All these can be found in the records section of the town’s police department. The municipal secretary’s office is the repository of various typescripts ranging from ordinances, resolutions, barrio records, cultural activities, town plans, and other data.
Essentially, the revolutionary records prove useful in tracking down materials containing General Mojica’s instructions and letters to the people and their response to the directives, as gleaned from periodic reports submitted by the town presidentes and local chiefs of police. Taylor compiled a more concise version of the PRR materials entitled The Philippine Revolution Against the United States: A Compilation of Documents with Notes and Introduction. These five-volume documents, which were completed by Taylor in 1906, were published by the Lopez Museum. Volumes II and V discuss extensively the revolutionary situation in Leyte.
The National Library also keeps the “Historical Data Papers,” a compilation made by school teachers of the history and cultural life of every town in every province of the country. They prove important in determining a contemporary perspective of the native’s perception of their town’s growth and development. However, care and prudence must be observed in using these papers because most of the teachers commissioned to write on the various topics were short on substantial and sufficient grasp of historical methodology.
The microfilm copy of the U.S. Post Returns was used to identify the movements of troops from 1898 to 1902. These materials were useful in determining the military dispositions of the various companies of American soldiers, especially in Tacloban City, Ormoc, and Carigara encampments.
The Annual War Department Reports and the Philippine Commission Reports were consulted to establish the official versions of the issues of pacification and institution of reforms in the Philippines by the Americans. As official public reports, derogatory (even abusive), or confidential undertones were glossed over.
The American Historical Collection Library in the United States Embassy in Manila also keeps valuable materials relating to the various exploits of the American Forces in the Philippines. Included in the collection are biographies of several American Army commanders and soldiers in the country during the occupation period. These materials are useful in determining the various military activities executed by the different constituencies of the American Army in the country. As personal accounts of their author’s respective activities in the country during the war, these materials display openness about American interests and operations in the country.
The Divine Word University (DWU) in Tacloban City keeps in its museum a very rich collection of Leyte-Samar materials. It maintains a vertical file of materials reproduced from archival and repository collections of the US and other countries. It has copies of significant Senate and House Documents of the US Congress and court martial records which are highly useful in determining the tenure systems the Americans inflicted on the Filipinos.
The DWU Museum also maintains portions of the Henry Allen papers, which print several of General Aguinaldo’s letters and instructions to General Mojica. These papers are beyond the scope of the PRR compilation of the National Library. Most of these materials also deal with General Mojica’s town presidentes and jefes locales. As such, they yield ample examples of General Mojica’s interaction with the local principalia and the foreign companies operating in Leyte from 1898 to 1902.
The microfilmed copies of the New York Times, Outlook, and Manila Times, especially from 1900 to 1902, were examined to get an idea of the American press’ evaluative perception of Leyte and General Mojica. These materials disclose “closeness to the event,” how events happened as reported by medic representatives. However, extra care must guide investigation because the stories are propagandistic.
As the primary concern of this work is to discuss in concrete details the revolutionary struggle of the Leyetenos during the Filipino-American war from 1898 to 1902, especially their response to and support for the revolutionary situation, the revolutionary leadership of General Ambrosio Mojica becomes of pivotal importance. The involvement of the Warays, directly or indirectly in the war, partly explains many puzzling questions about the character, nature, and extent of their revolutionary commitment. Investigating the Leyetenos’ revolutionary activities during the harrowing war years generated the following important considerations:
1. The people, while acknowledging the slim chances of defeating the American forces, launched a bitter and running struggle against the enemies by utilizing locally available resources to oppose any form of domination.
2. The Leyetenos revolted against the Americans because they believed that the only alternative left for them to put an end to American oppression was to fight and that revolutionaries needed their support, like food supplies, shelter, and sustained encouragement to continue fighting at all costs.
3. Many historians tended to judge the guerilla movements during the Filipino-American war as merely insignificant protests against the structure which triggered a struggle for liberation. Similarly, the Americans largely denigrated the guerilla movements in many of their proclamations and reports. However, such statements are unjustified because the American soldiers met serious difficulties in pacifying the people. Hence, the researcher’s focus in this study is to advance the concept that the guerilla movement must be viewed in the light of the social, political, and economic conditions obtaining in Leyte which propelled the people to defend their human rights from violation and disregard by colonial forces.
From this perspective, it can be seen that the Leyteno’s revolutionary struggle against the Americans was, in form and substance, part of a greater revolutionary process and was not an isolated occurrence from the Luzon-centered initial encounter with the American military forces.
Translation - Tagalog Tagalog
KABANATA 1: Ang Leyte at ang Digmaang Pilipino-Amerikano
Tinatalakay lamang nang pahapyaw ng mga literaturang pangkasaysayan sa Pilipinas ang rebolusyonaryong pakikibahagi ng mga taga-Leyte sa Digmaang Pilipino-Amerikano (1899-1902). Pinanatili lamang na walang-kabuluhan ng mga literaturang kolonyal ang mga protestang lokal na matagumpay na nailunsad ng kilusang digmaang gerilya. Tinatanaw lamang ito na hiwalay at naiiba mula sa sentro ng tunggalian sa Luzon laban sa mga Amerikano. Binalewala pa mandin ng karamihan sa mga ulat na ito ang kondisyong pampulitika, pangkabuhayan, at panlipunan ng mga taga-Leyte sa kabuuan ng panahon ng pakikibaka.
Ang kinalabasan ay pagkakaroon ng kapos na pagtalakay tungkol sa pamunuan ni Heneral Ambrosio Mojica sa pakikibaka. Ipinapakita ng kawalang katarungang ito, sa isang banda, ang pangingibabaw ng pagkiling ng istoryador sa kanyang muling pag-imbento ng pambansang kasaysayan sa pamamagitan ng malaganap na pagsulat tungkol sa mga napagtagumpayan ng mga panginoong kolonyal at ang papel ng mga makapangyarihang Pilipino. Mangyari pa, dahop ang pagtalakay tungkol kay Heneral Mojica, gayon pa ma’y pansining mabuti ang lubusang pagtatambad sa ibang bayani, gaya nina Heneral Emilio Aguinaldo, Antonio Luna, at Apolinario Mabini.
Naglalayon ang ulat na ito hinggil sa rebolusyonaryong pakikibaka ni Heneral Mojica na mabigyang katarungan ang kanyang papel na ginampanan sa rebolusyon, na matagal nang nabaón sa limot dahil nanatiling di natatalakay sa maraming ulat-pangkasaysayan ng Digmaang Pilipino-Amerikano ang kanyang mga pagsusumikap para mapamahalaan ang pakikibaka ng mga taga-Leyte. Itutuwid nito ang kanyang naging parte sa pakikipagtunggali ng mga mamamayan para sa kalayaan sa pamamagitan ng pagtalakay sa mahahalagang naiambag niya bilang gerilya na may maka-rebolusyonaryong layon. Sa katapusan, matatalakay ang iba’t ibang kabayanihan ni Heneral Mojica dahil sa kanyang napakahalagang gampanin bilang matatag na rebolusyonaryong heneral ng Leyte.
Susuriin din sa ulat na ito ang mga salik na nagpanatili sa pakikibaka ng mga tao gaya ng ipinamalas na mga kilos ni Heneral Mojica, ng kanyang hukbo, at ng mga taga-Leyte. Mula sa ganitong pananaw, maitutuon ang kasaysayan ng pakikibahagi ng Leyte sa Digmaang Pilipino-Amerikano sa rebolusyonaryong tungkulin ni Heneral Mojica. Samakatuwid, tatangkain ng pag-aaral na ito na muling likhain ang dating kapaligirang napapasailalim sa pagsisiyasat sa panahon ng rebolusyon. Bilang nabanggit na, iniisip ng awtor na makapag-ambag sa ganitong muling paglikha ng kasaysayan ang isang pagsusuri sa mga makasaysayang kalagayang bago ang 1899, at samakatuwid, maliwanagan sa kahalagahan at kabuluhan ni Heneral Mojica (kabilang ang kanyang kabayanihan sa Leyte) sa kanyang kapanahunan nang tiyak, at sa kilusang rebolusyonaryo nang sa pangkalahatan.
Isang larangan sa istoriograpya ng Pilipinas na di pinag-aaralan ng mga Pilipinong istoryador, maging sa hanggang walang gaanong halagang mga pag-aaral, ang Digmaang Pilipino-Amerikano na mula 1898 hanggang 1902. Kailangan itong maituwid sapagkat isa sa natatangi ang digmaan sa mga ipinagbubunying pagkakataon sa ating kasaysayan bilang sagisag ng ating pagkalahi. Sa muling paglikha ng pambansang kasaysayan, walang duda na panimulang pananda sa taal na pag-unawa ng kontemporaryong kasaysayan ng Pilipinas ang ating pag-unawa sa pakikipagtunggali para sa kalayaan sa bagong siglo.
Lumilitaw ngayon ang kasaysayang lokal bilang isang mainam na larangan ng pagsisiyasat na pangkasaysayan. Makabuluhan ang paglitaw ng kasaysayang lokal bilang isang larangan ng pagsisiyasat yayamang: (1) maaari itong humantong sa pamuling-suri ng interpretasyon sa mga pangunahing larangan ng pambansang kasaysayan ng Pilipinas; (2) maaaring maging batayan ng isang malawakang tesis o kuru-kuro sa pambansang kasaysayan; (3) maaaring susugan ang mga metodolohiya at pukawin ang mga pagbabagong konseptuwal na makakapagpasigla sa kasaysayan bilang isang disiplina; (4) itutuon ang atensyon sa kasaysayan ng mga tao mula sa ibaba pataas, at nang sa ganoon ay (5) magkaroon ng mas mainam na pang-unawa sa mga lokal na pamayanan.
Kapansin-pansin ang mahusay na pagkakaligtas ng mga dokumento hinggil sa kasaysayan ng Leyte laban sa mga pananalanta ng sunog, bagyo, anay, at mga digma. Napangangalagaan ito sa Seksiyon ng Bihirang Aklat (Rare Book) at Manuskrito sa Dibisyon ng Filipiniana ng Pambansang Aklatan, na nag-iimbak ng libu-libong kartong nakalupi sa mga Rekord na Rebolusyonaryo ng Pilipinas (Philippine Revolutionary Records o PRR), dagdag ang nga kahong RL 11 at 12 (RL Boxes 11 and 12) na nagtatala ng mga gawain ni Heneral Mojica.
Naka-microfilm na ang mga bahaging materyales ng PRR sa 643 rolyo, at matatagpuan ang 34 na rolyo ng mga dokumentong Bisaya, napangkat at nakatalogo sa giya ng PRR. Nagtataglay ang mga materyales na ito ng marka na “Isang Kalipunan ng mga Dokumento na Pangunahing Binubuo ng mga Liham at Kautusan na Ipinalabas ng mga Naghihimagsik na Opisyal sa Bisaya mula 1898 hanggang 1902” (A Compilation of Documents Consisting Chiefly of Letters and Orders Issued by Insurgent officials in the Visayas from 1898 to 1902), ang katulad na materyales ay nalikom ni Kapitan Robert H. Noble ng 3rd U.S. Infantry ng Estados Unidos.
Naglalaman ang Dibisyon ng Filipiniana ng Pambansang Aklatan ng mga aklat, mga pahayagan, at mga manuskrito sa kasaysayang lokal. Simula sa mga aklat o mga ulat na sinulat ng mga karamihang Kastilang prayleng istoryador at tagapagtala at mangilan-ngilang karaniwang taong umakda, marami sa mga ito ang tungkol sa mga gawain at misyon ng iba’t ibang ordeng relihiyoso. Tumutukoy ang mga sinaunang lokal na kasaysayan na naisulat nina Pigafetta at Transylvanus sa mga parte ng Bisayas at Palawan na nahagip sa paglalakbay ni Magallanes o ng mga naiwan ng kanyang ekspedisyon. Nasa 55-tomo na gawa nina Emma Blair at James Robertson ang mga pagsasalin ng mga ulat na ito, at matatagpuan sa mga tomo 33 at 34 ang kay Pigafetta at sa unang tomo ang kay Transylvanus.
Lubhang mahalaga para sa kasaysayang lokal ang mga ulat ng misyonerong historyador sa kadahilanang nagdala ang kanilang mga ordeng rehiyoso ng Kristiyanismo o Katolisismo sa napakaraming malalayong lugar sa bansa. Mahalaga sa kanilang mga ulat ang mga tala ng pagkakatatag ng mga bayan, na unang binansagan ng mga ordeng relihiyoso bilang mga visitas. Bagama’t sa maraming pagkakataon ay may pananagutan ang mga mamamayan sa kani-kanilang sarili para sa pagtatatag ng mga bayan, isang halimbawa ang orden ng Santo Francisco, na naging aktibo sa loob at palibot ng Leyte at ibang rehiyon. Naipakita ang ganitong katotohanan sa tala ni Padre Felix de Huerta, Estadogeografico, Topografico Estadistico, Historico, de la Santa y Mas Estrecha Observancia de H.S.P.S. Francisco las Filipinas (1863). Mayroon ding sariling tagapagtala at istoryador ang mga Hesuwita (Society of Jesus). Sa kadahilanang aktibo ang mga Hesuwita sa Cebu, Leyte, Samar, Bohol, at ibang isla sa Bisayas, kabilang ang baybaying rehiyon ng Mindanao, mahalaga sa kasaysayan ng mga lugar na ito ang Relacion de las Islas Filipinas i e lo que en ellas Entrabajado los Padres de la Compania de Jesus (B & R, tomo 12 at 13, 1604) ni Pedro Chirino. Si Vicente Salazar, ang istoryador ng orden, ang sumulat ng Historia de la Provincia Santisimo Rosario noong 1742. Tinalakay sa gawaing ito ang mga lugar na maaaring may pakinabang sa mga mananaliksik ng kasaysayang lokal at rehiyonal. Sa pagkakatulad, nagtrabaho ang mga Agustino sa Bisayas, Ilokos, Pangasinan, Pampanga, at sa loob at labas ng Maynila. Natalakay ang mga lugar na ito sa Estadismo de las Islas Filipinas (29 tomo) ng Agustinong si Joaquin Martinez de Zuñiga.
May mahahalagang salansan ng mga dokumento ang Tanggapan ng Tagapamahala ng mga Rekord at Arkibo sa Pambansang Arkibo (Records Management and Archives Office, National Archives) ng kasaysayan ng Leyte simula noong kalagitnaang bahagi ng ika-17 dantaon at katapusan ng 1898. Marami sa mga literatura ang naglalarawan sa kalagayan ng Leyte bago ang paglaganap ng digmaang Pilipino-Amerikano.
Naglalaman ng mina ng impormasyon ang mga talang pangmunisipyo sa kasaysayang lokal ng iba’t ibang bayan. Isang halimbawa, sa bayan ng Carigara, may magagamit na rekord ng mga pangangalap sa paggawa, pag-aresto, pagkulong, uri ng krimeng naisagawa, kalagayan ng katahimikan at kaayusan, at estadistika sa mga samahang sibiko at relihiyoso.
Sa totoo, napatunayang mapakikinabangan ang mga talang rebolusyonaryo sa pagbakas ng mga materyales na naglalaman ng mga habilin at liham ni Heneral Mojica sa mga mamamayan at ang kanilang tugon sa mga kautusan, na mahahalaw mula sa mga pana-panahong ulat na naisumite ng mga presidentes ng bayan at ng mga pinunong lokal ng pulisya. Tinipon ni Taylor ang isang higit na maikling bersyon ng mga PRR na materyales na pinamagatang The Philippine Revolution Against the United States: A Compilation of Documents with Notes and Introduction. Inilathala ng Lopez Museum ang limang tomong mga dokumento na binuo ni Taylor noong 1906. Tinalakay nang malawakan sa Tomo II at V ang kalagayang rebolusyonaryo sa Leyte.
Pinangangasiwaan din ng Pambansang Aklatan ang “Historical Data Papers” na isang kalipunang ginawa ng mga guro ng kasaysayan at buhay pangkalinangan sa bawat bayan ng bawat lalawigan sa bansa. Napatunayan nilang mahalaga ito upang mabatid ang isang napapanahong pananaw ng pag-unawa ng mga katutubo sa pagpasulong at pagpaunlad ng kanilang bayan. Datapuwa’t, kailangang tiyaking makapag-ingat at makapaghinay-hinay sa paggamit ang mga papel na ito dahil may pagkukulang ang karamihan sa mga gurong naatasang magsulat hinggil sa iba’t ibang paksa na narito tungkol sa nilalaman at sa sapat na pag-unawa sa metodolohiya ng kasaysayan.
Ginamit ang kopya ng microfilm ng U.S. Post Returns upang tukuyin ang mga pagkilos ng tropa mula 1898 hanggang 1902. Magagamit ang mga materyales na ito sa pagbatid ng mga kapasiyahan ng iba’t ibang kompanyang militar ng mga sundalong Amerikano, lalung-lalo na sa mga naitatag na kampo sa Lungsod ng Tacloban, Ormoc, at Carigara.
Sumangguni sa The Annual War Department Reports at sa Philippine Commission Reports upang buuin ang mga opisyal na bersyon ng mga usapin sa pasipikasyon at pagtatakda ng mga reporma sa Pilipinas ng mga Amerikano. Bilang mga opisyal na ulat-pampubliko, sinasala ng mga ito ang masasagwa (kahit na mapanlait) o pahiwatig ng paglilihim .
Nangangalaga din ng mahahalagang materyales kaugnay sa iba’t ibang kabayanihan ng puwersang Amerikano sa Pilipinas ang Aklatan sa Kalipunang Pangkasaysayan ng mga Amerikano (American Historical Collection Library) sa Embahada ng Estados Unidos sa Maynila. Kasama sa kalipunan ang mga talambuhay ng maraming pinuno ng hukbong Amerikano sa bansa sa panahon ng pananakop. Magagamit ang mga materiyales na ito upang mapag-alaman ang iba’t ibang gawaing pangmilitar na ipinatupad ng iba’t ibang tagapagtangkilik ng hukbong Amerikano sa bansa. Bilang pansariling ulat sa gawain ng kani-kanilang mga awtor sa bansa sa panahon ng digmaan, lantaran ang mga materyales na ito tungkol sa interes at pamamalakad ng mga Amerikano sa bansa.
Pinangangasiwaan sa museo ng Divine Word University (DWU) sa Lungsod ng Tacloban ang isang napakayamang kalipunan ng materyales ng Leyte-Samar. Pinananatili nito ang isang bertikal na salansan ng materyales na muling binuo mula sa arkibo at taguan ng kalipunan sa Estados Unidos at iba pang bansa. May mga kopya ito ng mahahalagang dokumento ng Senado at Mababang Kapulungan sa Kongreso ng Estados Unidos at mga tala ng korteng panghukbo na mahalagang mapakinabangan sa pagbatid sa mga pamamaraan ng pagpaparusa na idinulot ng mga Amerikano sa mga Pilipino.
Pinananatili din sa museo ng DWU ang ginampanang papel ni Henry Allen na naglathala ng maraming liham at bilin ni Heneral Aguinaldo kay Heneral Mojica. Lampas na ang mga papel na ito sa saklaw ng kalipunan ng PRR sa Pambansang Aklatan. Tumatalakay din ang karamihan sa materyales na ito ng mga presidentes ng bayan at jefes locales ni Heneral Mojica. Sa nabanggit na, nagbibigay sila ng sapat na halimbawa ng pakikipag-ugnay ni Heneral Mojica sa lokal na principalia at mga dayuhang kompanya na napamamalakaran sa Leyte mula 1898 hanggang 1902.
Sinuri ang mga kopya na naka-microfilm sa New York Times, Outlook, at Manila Times, lalung-lalo na mula noong 1900 hanggang 1902 upang makakuha ng ideya sa pagtataya ng mga publikasyong Amerikano sa kanilang pag-unawa sa Leyte at kay Heneral Mojica. Ibinunyag ng mga materyales na ito ang “pagiging malapit sa pangyayari,” kung paano nagsimula ang mga kaganapan ayon sa mga iniulat ng mga kinatawan na manggagamot. Datapuwa’t, pakaingatan ang mga ito upang magkaroon ng giya sa imbestigasyon dahil pawang propaganda ang mga salaysay.
Pangunahing inalintana ng gawaing ito ang pagtalakay sa tiyak na detalye ng pakikipagtunggaling rebolusyonaryo ng mga taga-Leyte sa panahon ng digmaang Pilipino-Amerikano mula 1898 hanggang 1902, lalo na ang kanilang tugon at suporta para sa rebolusyonaryong kalagayan, na nagkaroon ng mahalagang pag-inog sa rebolusyonaryong pamunuan ni Heneral Ambrosio Mojica. Bahagyang ipinaliliwanag ang mga katanungang palaisipan tungkol sa katangian, kalikasan at saklaw ng rebolusyonaryong paninindigan sa pakikibahagi ng mga Waray (tawag sa mga katutubong taga-Leyte), tuwiran o di-tuwiran sa digmaan. Lumikha ng mga sumusunod na mahahalagang pagsasaalang-alang ang pagsisiyasat sa mga gawain ng rebolusyonaryong taga-Leyte sa panahon ng pakikisangkot sa digmaan:
1. Nagbunsod ang mga mamamayan, habang kinikilala ang maliit na tsansa na talunin ang puwersang Amerikano, ng isang mabangis at mapanalasang pakikipagtunggali laban sa mga kaaway sa pamamagitan ng paggamit ng kalikasang mayroon sa lugar upang tutulan ang anumang anyo ng paghahari.
2. Nag-alsa ang mga taga-Leyte laban sa mga Amerikano dahil naniniwala sila na panghihimagsik ang tanging naiwang alternatibo para sa kanila upang wakasan ang pang-aapi ng mga Amerikano at kinakailangan ng mga rebolusyonaryo ang kanilang suporta, gaya ng panustos ng pagkain, silungan, at panatilihin ang paghikayat upang maipagpatuloy ang pakikipaglaban kahit anuman ang kahihinatnan.
3. Nagharap ng paghuhusga ang maraming istoryador tungkol sa kilusang gerilya sa panahon ng digmaang Pilipino-Amerikano na di makabuluhang pagtutol lamang daw ito laban sa istruktura na nagpasimula sa mga pakikipagtunggali para sa kalayaan. Bilang pagtutulad, hinamak sa pangkalahatan ng mga Amerikano ang kilusang gerilya sa kanilang napakaraming pahayag at mga ulat. Datapuwa’t, di makatarungan ang naturang mga pahayag dahil hinarap ng mga Amerikanong sundalo ang matinding paghihirap sa pagpapahinuhod sa mga mamamayan. Samakatuwid, diin ng pag-aaral ng mananaliksik na ito ang pagsusulong ng konsepto sa pagsusuri ng kilusang gerilya na nagsasaalang-alang sa mga kondisyong panlipunan, pampulitika, at pangkabuhayang laganap sa Leyte na nakapag-udyok sa mga mamamayan na ipagtanggol ang kanilang mga karapatang pantao mula sa paglabag at pagwawalang-bahala ng mga puwersang kolonyal.
Mula sa ganitong pananaw, maaaring makita na sa anyo at nilalaman, bahagi ng malakihang proseso ang pakikipagtunggaling rebolusyonaryo ng mga taga-Leyte at di isang hiwalay na kaganapan mula sa sentro ng sagupaang sumiklab sa Luzon laban sa puwersang militar ng mga Amerikano.
Tagalog to English: Guide for Barangay Health Workers General field: Medical Detailed field: Medical: Health Care
Source text - Tagalog Tagalog
Translation - English English
English to Tagalog: ALTTO: (Adjuvant Lapatinib and/or Trastuzumab Treatment Optimisation) Study General field: Medical Detailed field: Medical: Pharmaceuticals
Source text - English English
Translation - Tagalog Tagalog
Iloko to English: A Randomized, Double-blind, Multicenter, Placebo-controlled Study of Adjuvant Lapatinib in Women with Early-Stage ErbB2 Overexpressing Breast Cancer General field: Medical Detailed field: Medical: Pharmaceuticals
Source text - Iloko Iloko
Translation - English English
English to Tagalog: Leyte (1898-1902): The Filipino-American War General field: Social Sciences Detailed field: History
Source text - English English
Translation - Tagalog Tagalog
English to Tagalog: Operations Management System - Marine
Source text - English English
Translation - Tagalog Tagalog
English to Tagalog: An 8-week, double-blind, randomized, parallel group, multi-center study to evaluate the efficacy of (confidential) 300 mg of aliskiren and amlodipine 10 mg compared to amlodipine 10 mg in patients with moderate to severe hypertension General field: Medical Detailed field: Medical: Pharmaceuticals
Source text - English English
Translation - Tagalog Tagalog
More
Less
Experience
Years of experience: 20. Registered at ProZ.com: Jun 2009.
Assistant Professor of History, College of Social Sciences, University of the Philippines Baguio
Degrees: AB Political Science, Saint Louis University, Baguio City, 1985 (Magna Cum Laude); M.A. in Education, major in Administration and Supervision, Saint Louis University, Baguio City, 2001 (Cum Laude); M.A. in History, University of the Philippines, Diliman, Quezon City, 2004; Ph.D. in History, University of the Philippines, Diliman, Quezon City, on-going.
Translation experience: 2006-2008, Sentro ng Wikang Filipino (SWF), University of the Philippines, Manila (health care transcriptions and pharmaceuticals, translation of history textbooks; modules and manuals); 2005-2006, varied health researches (i.e., questionnaires) and advertisements posted on the internet.
Keywords: Filipino, Tagalog, English. history, art and culture, social sciences, political science, education, pedagogy, school, curriculum. See more.Filipino, Tagalog, English. history, art and culture, social sciences, political science, education, pedagogy, school, curriculum, textbook, medical, health care, pharmaceuticals, research, manual and manuscripts, document study, archives. See less.
Expertise