Het jaarboek Textielhistorische Bijdragen 39 bevat een interessante bijdrage van Gerard van Gurp (p. 13-51) over de 'Proto-industrialisatie in Tilburg en Geldrop'. Onder proto-industrialisatie verstaat men de fase van de expanderende huisnijverheid van bovenregionale betekenis die in de zeventiende en achttiende eeuw voorafging aan de industrialisatie. Tilburg en Geldrop, waar wollen lakens voor verschillende markten werden geproduceerd, worden met elkaar vergeleken. In beide plaatsen bestond reeds lange tijd de huisnijverheid, die zich daar vermoedelijk had gevestigd vanwege de betrekkelijk onvruchtbare zandgrond in de Meijerij en die een sterke concurrentiepositie hadden met de lakennijverheid van bijvoorbeeld Den Bosch. Omdat de bewoners deels hun eigen voedsel verbouwden, namen ze genoegen met lage verdiensten. Ook hadden ze geen last van gildebepalingen. Tilburg kende een sterke bevolkingstoename als gevolg van de toenemende werkgelegenheid. Alle werkzaamheden moesten binnen Tilburg plaatsvinden omdat er een verbod was om de wol buiten Tilburg te verwerken. Sinds 1335 bestond er een verbod op lakenmakerij in de Meijerij, maar dit gold niet voor heerlijkheden met een andere heer dan de hertog van Brabant, zoals dat in Tilburg en Geldrop het geval was.
Tilburg kon zich vooral in de proto-industrialisatie ontwikkelen door de rol van de Staten van Holland en de Staten-Generaal. Tilburg had de concessie van niet-geverfde lakens op de markt in Holland en had ook een belangrijke export naar Zuidelijk Brabant.

www.historietilburg.nl/tijdschrift

Ook

4.1.3 Industrie
Gezien de uitgesproken band met de moderne economische groei vormde de studie van de industrie en de industrialisatie één van de meest succesvolle navorsingsdomeinen binnen de economische geschiedenis.
Na de belangrijke syntheses over de Belgische industrie die bij de aanvang van de jaren tachtig tot stand kwamen, schreef alleen nog Vandermotten een meer algemene bijdrage, waarbij veel aandacht werd geschonken aan de regionale dimensie van de nijverheid. 69 E. Hélin bestudeerde de opkomst en het verdwijnen van de industriële bekkens. 70 In enkele bijdragen over onder meer de proto-industrialisatie en het regionaal produkt opent Vandenbroeke de discussie over de (afwezigheid van de) industriële revolutie in Vlaanderen tijdens de eerste helft van de negentiende eeuw. 71 Op de door Vandenbroeke geformuleerde uitnodiging tot discussie werd tot nu toe door niemand gereageerd; wellicht ontbreekt nog steeds een gedegen kwantitatieve achtergrond, zoals degelijke data betreffende produktie, prijzen en lonen, om een meer gefundeerd debat mogelijk te maken? Meer algemeen schetst M. Dorban een overzicht van het begin van de industriële revolutie in de Oostenrijkse Nederlanden. 72 Ook in het boek van C. Herne over de Belgische provincies in 1789 kan informatie over de aanzet van de industrialisering worden teruggevonden.

www.neha.nl/publications/bul9301_schol.html