This site uses cookies.
Some of these cookies are essential to the operation of the site,
while others help to improve your experience by providing insights into how the site is being used.
For more information, please see the ProZ.com privacy policy.
This person has a SecurePRO™ card. Because this person is not a ProZ.com Plus subscriber, to view his or her SecurePRO™ card you must be a ProZ.com Business member or Plus subscriber.
Affiliations
This person is not affiliated with any business or Blue Board record at ProZ.com.
English to Albanian: Çameria General field: Social Sciences Detailed field: Government / Politics
Source text - English On the beginning it must be said that, after their proclamation of independence from the Ottoman Empire, the Serb and Greek state elaborated expansionist plans without margin, that included also the conquest of the Albanian territories, having as common border the Shkumbin River.
Greece, on the bases of its plan , in collaboration with the Patriarchate of Istanbul began to open in the Orthodox villages Greek schools since 1850, like in Skupica, Pleshkovica, Sidher, Koqino, Lithar (Shkëmbi i Kuq), Qeramice etj. (Sp. Mauselimi, Istorikoi peripatoi ana tin thesprotian, Thesaloniqi, 1976, p. 114-117).
In the years that followed, the number of the Greek schools was rising. In year 1899 were opened Greek schools in Finiq, Jeromer, Sajadhë, Fotin, Babur, Glusta Lia, Ahuret, Çamanda (The same source, p. 119-120).
In the same manner it was opened a Greek school in Filat, in the inn of a Christian. In Grikohor, a village with 150 mixed Muslim and Christian families and where in family was spoken only the Albanian language, was opened a Greek school in the last quarter of the XIXth century, which “was hellenizing the Orthodox people” (Zotou Mollotou, Dhromologou tes Ellenikescher – sonestou, tom 4, Athinë, p. 59). As always in Albania, also in Filat, the Greek schools were foreign not only because of the language, but also because of the content of the programs and of the texts. The regular Greek schools were organized according to the criteria and programs elaborated by the Silog of the Friend of the Education for Epirus, formed in Istanbul in 1871, on the patronage of the Ecumentic Orthodox Patriarchate. (The annual of the Silog of the Friends of Education, year 9, 1873-1874, f. 152-153). The Greek government, with the help of the schools had the aim to hellenize the Albanian Orthodox population of Chameria. The high officials were seeing with worry the fakt that “the women and the children of the villages in discussion were speaking only Albanian” (HHSTA, PA, A, Raport of the Austro-Hungarian consul in Janina, to the ministry of the Foreign Affairs of Austro-Hungaria, Janina, date 22.9.1912)
Beginning from these aims, in the village Skupica of Filat, that had been inhabited by 70 Albanian-speaking Orthodox families, the Greek School was opened in 1899, frequented by 30 pupils (Sp. Mouselimi, Istorkai …, p. 115). Greek priests specially went through villages where was speaking only Albanian and read to the Albanian Albanian-speaking Orthodox the liturgy in Greek. (V. Krapsiti, Istoria tis Paramithias, Athens, 1985, f. 95-96).
Greece, by the priests of the church trieed to sow discord between Muslims and Orthodox Albanians. This propaganda made to be created a huge gap between the two faiths. Greek reactionary priests and declared open: "Muslim, as long as live, smell as Turks, revive and transform into pig, why Muslims do not eat pork”, that Muslims of neighboring villages were wild" (ibid: report Austro-Hungarian consul, dateSeptember 22, 1912, document summary).
The goals of Greek government policy through school and church, had to do with the addition of propaganda to arouse hatred and division among Muslims and Christians and, finally, the ethnic cleansing of Albanian Muslims in their lands (HHSTA, PA, A report of the Austro-Hungarian consul in Janina, Minister of Foreign Affairs in Vienna, Janina, dt. September 9, 1912).
Athens, to counter the Albanian National Movement took some action. On March 25, 1906, the retired second lieutenant, Spiro Milo, together with some reserve officers and many adherents nationalist Greek formed the organization "the Epirotic Union". This political organization in its infancy created three directories: Janina, Preveza and Gjirokaster. (Alexander Livadeos, The Baptist tis apeleftreroseos tons Ioanion, Athens, 1964, p. 30). The purpose of these departments was dissemination of Hellenistic ideas and open war against the Albanian National Movement in Lower Albania, to Preveza and Arta. (Ibid, p.51).
Albanian patriotic circles efforts in the aftermath of the Young Turk Constitution to open Albanian schools and clubs, Greek government saw as "a serious risk that Greece threatened by Albanians" (ibid). Athens set in motion all its propaganda tools. Even to prevent and combat the Albanian movement, that took its first steps, immediately reactivated the Greek clubs "Sillogos" (Elinikos politikos sillogos) (HHSTA, PA, A Report of the Austro-Hungarian consul in Janina, Minister of Foreign Affairs Vienna, Janina, September 27, 1908). They were the continuation of the organization "Epirotic Union" and the Greek society "The Epirotic brotherhood" (Newspaper "The Nation", no. 55, no. October 5, 1907), established in September 1907.
Beginning from anti-Albanian chauvinist aims, the Greek government began supplying weapons to Christian villages of vilayet of Janina, including Albanian Orthodox villages in the province of Chameria (Newspaper "Freedom" Thessaloniki, no. 23, Third fall 1908).
Meanwhile, "Department A" of the "Epirotic Union" that operated in Janina, sent arms and ammunition in the village of Pleshovica to arm the Christians against the Muslims of Filat and in particular against the leadership of the club and its leaders. Residents of Pleshovica were put under the command of Metropolitan Paramithia. (Document no. 37 "Directory A" of the "Epirotic Union", dated April 14, 1909: In the work of Livadesos, p. 91).
In blacklist of people who were planning to kill by the villagers from Pleshkovica, on the recommendation of the Metropolitan of Paramithia were Musa Demi, Mehmet Sejko, Haki Musai, Muharrem Rushiti, Qemal Izeti etc. Albanian Muslims were traditionally in a neighborhood and godfather relationship. Both communities were also about brotherhood and godfather and friends often go to each other. In sacred holidays. Muslims eat red Easter eggs and Christians on the day of Bajram ate the characteristic baklava made by Cham women with a rare skill and that was liked much by Christians. In the days of shopping, in cafes, Christians and were sitting together and were discussing friendly with them.
The high Greek leader in Janina was vilifying against Albanians in their efforts to realize the rights to allowed by the Young Turk Constitution of 1908, blowing every day into the ears of the valiu and committees that the Albanians aim to secede from the Ottoman Empire and the create an independent state.
Greek clergy, fighting against Albanian school in Chameria, denied to the Orthodox Albanians their nationality, when it was known that 90 percent of the village's Orthodox kaza of Filat, Paramithia and Margellic, speaking Albanian in family. Church and Greek propaganda pressed not only by not going to the Albanian school, but to not even speak Albanian at home or on the road. The newspaper "Albania Awakening" (Newspaper "Freedom", Sofia, dt. November 7, 1912) informs that "in Llakë of Suli, where yesterday were several Christian villages to speak Albanian, we learn that with the instigation of the church and much more of the committees of the Megali Idea, was forbidden from speaking Albanian” (Newspaper “Liria”, Thessalonik, nr 14, Third Autumn, 1908).
Patriotic circles and Cham population was made aware to the Greek annexation goals, to the detriment of Albanian territories of Lower Albania. When learning a foreign vessel did exercises shooting near the small harbor of Sajadhë, near Filat, the Muslim inhabitants of the surrounding villages, to hear the roar of the cannon shots, thought that it was a Greek attempt to invade Chameria. They took up arms and placed orders pending national movement leaders. These after being convinced that there was no cause for alarm, they calmed the villagers. This episode clearly shows the tense climate, but also the willingness of the Cham population to withstand any Greek aggression. (HHSTA, PA, A Report of the Austrian consul, Vienna, November 5, 1912). Austro-Hungarian Consul, who closely monitored events in the Cham province, reported to Vienna that "Albanians declare that it will protect the integrity of Albania by the end and they will not allow any piece to fall under foreign rule" (Ibid.).
In the years that followed Athens began to intensify its anti-Albanian action in two directions: on the one hand to prevent by every mean the opening of theAlbanian schools and on the other hand, to eliminate one by one the leaders of the Albanian National Movement. Al Livadeos said that "Epirotic Union" through the "Department A" began to use all means against Albanians who had been extremely active in the Albanian movement. Its intense fighting that had begun against Albanians, this organization is justified disseminating as a measure against the "Albanian risk", which according to it, threatened Christian villages in the region of Chameria. (Greek newspapers “Acropolis”, date 17.08.1912).
Meanwhile notorious leaders of the bad-famed organization " Epirotic Union " in Janina were designing plans to undertake the liquidation of Albanian leaders that had an active activity in the Albanian movement in Janina and beyond. Initially this organization had targeted the extinction by any means of Kadri Gjata, a great landowner of Preveza, which was dedicated with the heart and soul for the Albanian national movement.
Captain Jani Puteci led alone the action against Kadri Gjata, with the help of retaired captain Parmaqis. (A. Livadeos, ibid., p. 136). On July 28, 1912, when Kadri Gjata, was accompanied by a brave guy from Tepelena, when it was going to its land, was killed with perfidy in the trap set by Puteci. Puteci accommodated immediately the killer of Kadri Gjata in Almira and from there spread that Parmaqis words had killed him. Not long afterwards the killing of Kadri Gjata and events began to develop rapidly. Venizelos himself ordered the release of three Greek bands in Lower Albania, which had in their manpower 150 andarts (ibid, p. 137). The leaders of these fighting units were Jani Puteci, S. Kremidha and Papajdo. "These gangs - notes the Greek historian Livadeos - will turn to three destinations: the region of Janina, Chameria, on the outskirts of Gjirokastra. They were intended to act against Albanians and in particular against the figures of the Albanian movement. "
Translation - Albanian Po ju drejtohemi juve për një problem shumë të mprehtë që kërkon patjetër një zgjidhje të drejtë – çështjen e pazgjidhur të Çamërisë.
Që në fillim duhet thenë se, pas shpalljes së tyre të pavarur nga Perandoria Osmane, shteti serb dhe grek hartuan plane ekspansioniste pa anë e cak që përfshinin edhe pushtimin e trevave shqiptare duke pasur kufi të përbashkëta lumin Shkumbin.
Në bazë të planit të saj , qeveria greke, në bashkëpunim me Patrikanën e Stambollit, në fshatrat ortodokse kishte filluar të hapte shkolla greke qysh në vitin 1850, si në Skupicë, në Pleshkovicë, në sidher, në Koqino, Lithar (Shkëmbi i Kuq), Qeramice etj. (Sp. Mauselimi, Istorikoi peripatoi ana tin thesprotian, Thesaloniqi, 1976, f. 114-117). Në vitet që psuan numri i shkollave greke u shtua në fshatrat e tjera ortodokse. Në vitin 1899 u hapën shkolla grek në finiq, Jeromer, Sajadhë, Fotin, Babur, Glusta Lia, Ahuret, Çamanda (Po aty, f. 119-120). Gjithashtu u hap edhe një shkollë greke në Filat, në hanin e një të krishteri. Në Grikohor, një fshat me 150 familje të përziera myslimane e të krishtera e kun ë familje flitej vetëm gjuha shqipe, në çerekun e fundit të shekullit XIX ishte hapur një shkollë greke, “e cila po helenizonte ortodoksët” (Zotou Mollotou, Dhromologou tes Ellenikescher – sonestou, tom 4, Athinë, f. 59). Si kudo në Shqipëri, edhe në Filat, shkollat greke ishin të huaja jo vetëm nga gjuha, por edhe nga përmbajtja e programeve dhe e teksteve. Shkollat e rregullta grek ishin të organizuara sipas kritereve dhe programeve të hartuara nga Silogu i Miqve të Arsimit për Epirin, që u formua në Stambol më 1871, nën patronazhin e Patrikanës Ikumenike Ortodokse. (Vjetari i Silogut të Miqve të Arsimit, viti 9, 1873-1874, f. 152-153). Qeveria greke, me anën e shkollave të saj kishte për qëllim të helenizonte popullsinë ortodokse shqiptare të Çamërisë. Zyrtarët e lartë të Athinës e shihnin me shqetësim faktin që, siç shpreheshin ata “gratë dhe fëmijët e fshatrave në fjalë flisnin vetëm shqip” (HHSTA, PA, A, Raport i konsullit austro-hungarez në Janinë, ministrit të Punëve të Jashtme të Austro-Hungarisë në Vjenë, Janinë, dt. 22.9.1912). Nisur nga këto qëllime, në fshatin Skupicë të Fialtit, që banohej nga 70 familje ortodokse shqipfolëse, më 1899 u hap shkolla greke, që frekuentohej nga 30 nxënës (Sp. Mouselimi, Istorkai …, f. 115). Priftërinjtë grekë shkonin enkas nëpër fshtra ku flitej vetëm gjuha shqipe dhe u lexonin ortodoksëve shqiptarë shqipfolës liturgjinë greqisht. (V. Krapsiti, Istoria tis Paramithias, Athinë, 1985, f. 95-96).Greqia, me anë të priftërinjve të Kishës përpiqej të mbillte përçarje midis myslimanëve dhe ortodoksëve shqiptarë. Kjo propagandë bëri që të krijohej një hendek i madh midis dy besimeve. Priftërinjtë dhe qarqet reaksionare greke deklaronin hapur: “Myslimani, sa kohë që jeton, mban erë turku, po ngjallet dhe shndërrohet në derr, prandaj myslimanët nuk e hanë mishin e derrit, se myslimanët e fshatrave fqinje ishin turq të egër” (Po aty: Raport i konsullit austro-hungarez, dt. 22 shtator 1912, dokument i përmbledhur). Synimet e politikës së Qeverisë greke me anën e shkollave dhe Kishës, kishin të bënin me shtimin e propagandës për të ngjallur urrejtje dhe përçarje midis myslimanëve dhe të krishterëve dhe, së fundi, spastrimin etnik të shqiptarëve myslimanë në trojet e tyre (HHSTA, PA, A, Raport i konsullit austro-hungarez në Janinë, ministrit të Punëve të Jashtme në Vjenë, Janinë, dt. 9 shtator 1912).
Athina, për t’iu kundërvënë Lëvizjes Kombëtare Shqiptare ndërmori disa veprime konkrete. Më 25 mars 1906, nëntogeri në pension, Spiro Milo, bashkë me disa oficerë rezervistë dhe shumë ithtarë nacionalistë grekë, formuan organizatën “Bashkimi Epirotik”. Kjo organizatë politike që në fillimet e saj krijoi tri drejtori: në Janinë, në Prevezë dhe Gjirokastër. (Aleksandër Livadeos, I prodhromi tis apeleftreroseos ton Ioanion, Athinë, 1964, f. 30). Qëllimi i këtyre drejtorive ishte propagandimi i ideve helenike dhe lufta e hapur kundër Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në Shqipërinë e Poshtme, deri në Prevezë dhe Artë. (Po aty, f.51). Përpjekjet e rretheve patriotike shqiptare, pas shpalljes së Kushtetutës xhonturke për të hapur shkolla dhe klube shqiptare, Qeveria greke i pa “si një rrezik serioz që i kanosej Greqisë nga ana e shqiptarëve” (Po aty). Athina vuri në lëvizje të gjitha mjetet e saj propagandistike. Madje për të penguar dhe luftuar lëvizjen shqiptare, që hidhte hapat e saj të para, riaktivozoi menjëherë klubet greke “Sillogos” (Elinikos politikos sillogos) (HHSTA, PA, A, Raport i konsullit austro-hungarez në Janinë, ministrit të Punëve të Jashtme në Vjenë, Janinë, 27 shtator 1908). Ato ishin vazhdimi i organizatës “Bashkimi Epirotik” dhe i shoqërisë greke “Vëllazërimi epirotik” (Gazeta “Kombi”, nr. 55, dt. 5 tetor 1907), themeluar në shtator të vitit 1907. Nisur nga synime të qarta shoviniste antishqiptare, Qeveria greke filloi të furnizojë me armë fshatrat e krishtera të vilajetit të Janinës, përfshi këtu edhe fshatrat ortodokse shqiptare në krahinën e Camërisë (Gazeta “Liria” Selanik, dt. 23 vjeshtë e tretë 1908).
Ndërkohë, “Drejtoria A” e “Bashkimit Epirotik” që vepronte në Janinë, dërgoi armë dhe municion në fshatin e Pleshovicës për të armatosur të krishterët kundër shqiptarëve të Filatit dhe në mënyrë të veçantë kundër kryesisë së klubit dhe drejtuesve të tij. Banorët e Pleshovicës u vunë nën komandën e mitropolitit të Paramithisë. (Dokumenti nr. 37 I “Drejtorisë A” të “Bashkimit Epirotik”, datë 14 prill 1909: Në veprën e Livadesos, f. 91). Në listën e zezë të njerëzve që ishin planifikuar të vrisnin pleshoviciotët, me rekomandimin e mitropolitit të Paramithisë, ishin Musa Demi, Mehmet Sejko, Haki Musai, Muharrem Rushiti, Qemal Izeti etj. Myslimanët shqiptarë ishin në marrëdhënie tradicionalisht fqinësie. Të dy komunitetet kishin edhe lidhje vëllazërie dhe kumbarie dhe shpesh shkonin si miq të njëri-tjetri. Në ditët e festave të shenjta. Myslimanët hanin vezët e kuqe të Pashkëve dhe të krishterët në ditën e Bajramit, gostiteshin bllakavanë karakteristike që gratë came e bënin me një mjeshtëri të rrallë dhe që pëlqehek shumë nga krishterët. Në ditët e pazarit, në kafenetë, të krishterët uleshin me myslimanët së bashku dhe kuvendonin miqësisht me ta.
Kreu i lartë grek në Janinë villte vrerë kundër shqiptarëve në përpjekjet e tyre për të realizuar të drejta që i lejontë Kushtetuta xhonturke e vitit 1908, duke i fryrë çdo ditë në vesh valiut dhe komiteteve se shqiptarët kanë për qëllim të shkëputen nga Perandoria Osmane dhe të krijojnë një shtet të pavarur.
Kleri grek, duke luftuar kundër shkollës shqipe në Çamëri, u mohonte ortodoksëve shqiptarë kombësinë. Kur dihej se 90 përqind të fshatrave ortodokse të kazasë së Filatit, Paramithisë dhe Margëllicit, flisnin shqip në familje. Kisha dhe propaganda greke bënte presion jo vetëm nga ana të mos shkonin në shkollën shqipe, port ë mos e flisnin gjuhën shqipe as në shtëpi dhe as në rrugë. Gazeta “Zgjimi i Shqipërisë” (Gazeta “Liria”, Sofje, dt. 7 nëntor 1912) njoftone se “në Llakën e Sulit ishin disa fshatra të krishtera që flisnin gjer dje gjuhën shqipe; mësojmë se me nxitjen e kishës dhe më shumë të komiteteve të Megali Idesë, iu ndalua të flisnin gjuhën shqipe.
Synimi final i propagandës greke ishte aneksimi i territoreve shqiptare. Këtij qëllimi i shërbeu dhe vizita e një funksionari të lartë të Qeverisë greke në Janinë. Në pritje të funksionarit nga Athina, dhespoti i Janinës, për të bindur përfaqësuesit e shteteve të huaja që kishin selitë në Janinë, grumbulloi shumë të krishterë nga fshatrat përreth, që manifestuan me flamurin grek nëpër rrugët e qytetit. Qëllimi i këtij manifestimi festiv me ngjyra të theksuara politike, ishte që t’i tregonte botës së Janina është greke. (Gazeta “Liria”, Selanik, nr 14, vjeshtë e tretë, 1908).
Rrethet patriotike dhe popullsia came u sensibilizua ndaj synimeve aneksioniste greke, në dëm të trojeve shqiptare të Shqipërisë së Poshtme. Kur një anije e huaj mësimore bëri ushtrime qitjeje në afërsi të limanit të vogël të Sajadhës, pranë Filatit, banorët myslimanë të fshatrave përreth, me të dëgjuar krismat dhe gjëmimet e topave menduan se bëhej fjalë për një përpjekje greke për të invaduar Çamërinë. Ata rrëmbyen armët dhe u vunë në pritje të urdhrave të udhëheqësve të lëvizjes kombëtare. Këta pasi u bindën se nuk kishte shkak për alarm, qetësuan fshatarët e armatosur. Ky episode flet qartë për klimën e tensionuar, por edhe për gatishmërinë e popullsisë çame për t’i bërë ballë çdo agresioni grek. (HHSTA, PA, A, Raport i konsullit austriak, Vjenës, 5 nëntor 1912). Konsulli austro-hungarez, që i vëzhgonte nga afër ngjarjet në krahinën e Çamërisë, i raportonte Vjenës se “shqiptarët deklaronin se do ta mbronin integritetin e Shqipërisë deri në fund shë s’do të lejojnë asnjë copëz të bjerë nën sundimin e huaj” (Po aty).
Në vitet që pasuan Athina nisi të intensifikojë veprimet e saj antishqiptare në dy drejtime: nga njëra anë të pengonte më çdo kusht hapjen e shkollave shqipe dhe nga ana tjetër të eliminonte një nga një udhëheqësit e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Al Livadeps tjptë se “Bashkimi Epirotik” nënpërmjet “Drejtorisë A”, nisi të përdorë të gjitha mjetet kundër shqiptarëve që kishin treguar tepër aktivë në lëvizjen shqiptare. Luftën e saj intensive që kishte nisur kundër shqiptarëve, kjo organizatë e justifikonte duke e propaganduar si masë “kundër rrezikut shqiptar”, që sipas saj, kërcënonte fshatrat e krishtera më rajonin e Çamërisë. (Gazeta greke “Akropol”, dt. 17.8.1912). Ndërkohë drejtuesit e organizatës famëkeqe “Bashkimi Epirotik” në Janinë hartonin plane për të ndërmarrë aksione asgjësimi të krerëve shqiptarë që kishin një veprimtari active në lëvizjen shqiptare në Janinë dhe më tej. Fillimish kjo organizartë kishte piketuar zhdukjen me çdo kusht të Kadri Gjatës, një çiftligar i madh nga Preveza, që ishte përkushtuar me mish e me shpirt për Lëvizjen Kombëtare Shqiptare.
Kapiten Jani Puteci e drejtoi vetë aksionin kundër Kadri Gjatës, me anën e kapitenit në lirim, Parmaqis. (A. Livadeos, vep. e cituar, f. 136). Me 28 korrik 1912, kur Kadriu, i shoqëruar nga një djalë trim nga Tepelena, shkonte në çiftligun e tij, dhe u vra në pabesi në kurthin që kishte ngritur Puteci. Puteci e mori dhe e strehoi menjëherë vrasësin e Kadri Gjatës në Almiro dhe prej andej hapi fjalë se Parmaqis e kishte vrarë. Nuk kaluan shumë kohë nga vrasja e Kadri Gjatës dhe ngjarjet filluan të zhvilloheshin me shpejtësi. Vetë Venizellosi urdhëroi daljen e tri bandave greke në Shqipërinë e Poshtme, që kishin në efektivin e tyre rreth 150 andartë (Po aty, f. 137). Drejtuesit e këtyre çetave ishin Jani Puteci, S. Kremidha dhe Papajdo. “Këto banda – vë në dukje historian grek Livadeos – do drejtoheshin në tre destinacione: në krahinën e Janinës, Çamërisë, në rrethinat e Gjirokastrës. Ato kishin për qëllim të vepronin kundër shqiptarëve dhe në mënyrë të veçantë kundër figurave të lëvizjes shqiptare”.
More
Less
Experience
Years of experience: 20. Registered at ProZ.com: Nov 2013.
Portfolio